In veel van mijn familieopstellingen komt er een punt dat ik de vraagsteller tegen de representant van zijn vader of moeder de volgende helende zin laat zeggen “Jij bent de grote, ik ben de kleine”. Deze korte zin vangt de essentie van voor mensen die geparentificeerd zijn. Parentificatie is een complex en vaak onzichtbaar fenomeen en verwijst naar een situatie waarin een kind de rol van (een van) de ouders op zich heeft genomen. Dit gebeurt vaak als de ouder zijn verantwoordelijkheid niet kan nemen.
Dragen
In veel gezinnen waar parentificatie plaatsvindt, worden kinderen geconfronteerd met situaties die ver boven hun emotionele en fysieke capaciteiten liggen. Ze worden als het ware gedwongen om op jonge leeftijd volwassen verantwoordelijkheden te dragen, waarbij ze zorgen voor hun ouders, broers, zussen of andere familieleden.
Blinde liefde
Parentificatie is een daad van blinde liefde en ontstaat vaak als reactie op verschillende gezinsdynamieken. Bijvoorbeeld, wanneer een ouder afwezig is door werk, ziekte of overlijden, kan een oudere broer of zus de verantwoordelijkheid op zich nemen om de taken van de afwezige ouder over te nemen. Ook kan het voorkomen wanneer ouders hun eigen behoeften niet kunnen vervullen vanwege psychische problemen of verslaving, waardoor het kind zich gedwongen voelt om de rol van verzorger op zich te nemen.
Schadelijke gevolgen
Hoewel het op het eerste gezicht lijkt alsof parentificatie de familie kan helpen functioneren, heeft het op lange termijn schadelijke gevolgen voor het kind en de gezinsdynamiek. Kinderen die te maken krijgen met parentificatie worden vaak gedwongen hun eigen behoeften en verlangens op te offeren om voor anderen te zorgen. Hierdoor kan hun eigen emotionele, sociale en intellectuele ontwikkeling worden belemmerd. Ze dragen een last die niet bij hun leeftijd past, waardoor ze moeite kunnen hebben om gezonde relaties aan te gaan en hun eigen identiteit te ontwikkelen.
Symptomen van parentificatie
Als je eenmaal geparentificeerd bent, is het moeilijk dit patroon los te laten. Als volwassene in het hier en nu kun je last krijgen van de volgende symptomen:
- Emotionele uitputting: Een overmatige verantwoordelijkheid en zorg voor anderen kan leiden tot emotionele uitputting. Je hebt mogelijk nooit geleerd hoe je met je eigen emoties moet omgaan omdat je altijd bezig bent met het ondersteunen van anderen.
- Problemen met het aangaan van gezonde relaties: Omdat je gewend bent geraakt aan het verzorgen van anderen in plaats van je eigen behoeften centraal te stellen. Je kunt je overweldigd voelen door de verantwoordelijkheid voor anderen en hebt mogelijk moeite met het stellen van grenzen in relaties.
- Identiteitsconflict: Het vervullen van een ouderrol als kind kan leiden tot een identiteitsconflict in het volwassen leven. Je kunt worstelen met het begrijpen van wie je werkelijk bent, omdat je jarenlang hun eigen behoeften hebt genegeerd om voor anderen te zorgen.
- Laag zelfbeeld: Je hebt het gevoel dat je nooit goed genoeg bent in de zorg voor anderen. Je kunt je eigen prestaties minimaliseren of zelfkritisch zijn.
- Moeite met afhankelijkheid en zelfzorg: Omdat je als kind de rol van verzorger op je nam, kun je het moeilijk vinden om afhankelijkheid te tonen of voor jezelf te zorgen. Je kunt het gevoel hebben dat je anderen tot last bent als je hulp nodig hebt.
- Angst en stress: Het dragen van volwassen verantwoordelijkheden als kind kan leiden tot chronische angst en stress. Je kunt moeite hebben met ontspannen en bent altijd alert op mogelijke problemen.
- Perfectionisme: Je bent gewend geraakt aan het moeten voldoen aan hoge verwachtingen en verantwoordelijkheden.
- Problemen met het uiten van emoties: Omdat je gewend bent geraakt aan het onderdrukken van je gevoelens om anderen te ondersteunen.
- Gevoel van verlies van jeugd: Als je voortijdig volwassen verantwoordelijkheden hebt gedragen, kun je het gevoel hebben dat je hun jeugd hebben verloren en nooit de kans hebt gehad om onbezorgd te zijn. Dit kan later leiden tot gevoelens van bitterheid, boosheid en eenzaamheid.
- Herhaaldelijke intergenerationele patronen: Je kunt dit patroon onbedoeld voortzetten in je eigen gezin.
Om parentificatie aan te pakken, is bewustwording essentieel. Familieopstellingen en systemisch werk bieden een waardevolle benadering om deze dynamieken te verkennen en te begrijpen hoe deze jou beïnvloeden. Door de onderliggende oorzaken van parentificatie bloot te leggen, kun je werken aan het herstellen van een gezonde balans binnen de familie en je concentreren op je eigen groei en ontwikkeling. Neem contact met me op via 06 – 4324 8043 als je met jouw parentificatie aan de slag wilt.
